Οι βΑΠΕ στην Κρήτη (2): Περίπτωση Αποπηγάδι: Ποια είναι τελικά η οικολογική προσέγγιση στις ΑΠΕ;

Με αφορμή το κείμενο του Γιάννη Αρνέλλου "Οι βΑΠΕ στην Κρήτη" (βλ. προηγούμενη ανάρτηση) αναπτύχθηκε ένας διάλογος αλλά και μια πολεμική ανάμεσα στην ορθολογική οικολογική προσέγγιση της ανάπτυξης των ΑΠΕ στην χώρα μας, και της γνωστής στάσης "όχι σε όλα" με οποιαδήποτε δικαιολογία. Η τελευταία, ενισχύεται από τον "οικολογικό δογματισμό" που ενδημεί στα κινήματα "όχι σε μας, στην αυλή του γείτονα", που αντιμετωπίζουν με τοπικιστικά και μόνο κριτήρια θέματα μεγάλης σημασίας για τον οικολογικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μας, συνεπικουρούμενα από μια αντίστοιχη στάση λαϊκιστικών πολιτικών δυνάμεων της δεξιάς και της αριστεράς που αδιαφορούν για εναλλακτικές λύσεις και εστιάζονται μόνο στα ανέξοδα όχι, για καθαρή ψηφοθηρία. Συχνά, επιβοηθητικό ρόλο σε αυτό το κύμα τυφλής αντίστασης στις ΑΠΕ, προσφέρουν και ΜΚΟ σαν την Ορνιθολογική με εκθέσεις που βρίθουν υπερβολών και μονοδιάστατης προσέγγισης ζητημάτων που χρειάζονται σφαιρική και όχι υπερβολικά μερική αντιμετώπιση. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η κόντρα για το αιολικό πάρκο στο Αποπηγάδι της Κρήτης. Αν μη τι άλλο, χαρακτηριστικό του που μπορούν να οδηγήσουν οι δογματισμοί και οι υπερβολές στην αντιμετώπιση υπαρκτών προβλημάτων από την ανάπτυξη οικολογικών εναλλακτικών τεχνολογιών.
Ευχαριστούμε τον Γιάννη Αρνέλλο για την βοήθειά του στην δημοσίευση των 2 κειμένων που ακολουθούν. Τα συμπεράσματα δικά σας (eco blog).

1. Το υπόμνημα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας για το αιολικό πάρκο στον ορεινό όγκο Αποπηγάδι

Αθήνα, 21 Απριλίου 2010 Αρ. Πρωτ. 10/117

Αναγνωρίζουμε πως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συμβάλλουν θετικά στην μείωση των αέριων ρύπων και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Παρόλα αυτά σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC/1998) αλλά και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Βιοποικιλότητα για το 2010, αλλά και το 2050, στόχος είναι η μείωση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου αλλά παράλληλα και των περιορισμών των συνεπειών στην βιοποικιλότητα από τις δράσεις αντιμετώπισης της ή προσαρμογής της σε αυτήν.

Δεδομένου ότι οι εγκαταστάσεις Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής
Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) έχουν επιπτώσεις τόσο στα οικοσυστήματα, κυρίως λόγω της
άμεσης απώλειας των ενδιαιτημάτων, όσο και στα είδη πουλιών, με την άμεση
θανάτωσή τους λόγω πρόσκρουσης, θεωρούμε ότι η προσέγγιση στην χωροθέτηση
των αιολικών πάρκων στην Ελλάδα θα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις
επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα. Εκτιμάται ότι ο σχεδιαζόμενος ΑΣΠΗΕ δεν λαμβάνει
υπόψη την οικολογική και ορνιθολογική αξία της περιοχής, έτσι όπως θα ήταν
αναμενόμενο για την ευαίσθητη περιοχή του ορεινού όγκου Αποπηγάδι.

Προστατευόμενα είδη πτηνών και οι περιοχές του δικτύου Natura 2000
H περιοχή του Αγ. Ζήνωνα (ορεινός όγκος Αποπηγάδι) αποτελεί σημαντικό χώρο τροφοληψίας (από την ισοϋψή των 600m και άνω) για είδη πτηνών προτεραιότητας όπως ο Γυπαετός (Gypaetus barbatus), το Όρνιο (Gyps fulvus), ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus). Τα είδη αυτά φωλιάζουν στον πλησιέστερο ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων, ο οποίος αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας με κωδικό GR4340014: «Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς – Φαράγγι Τρυπιτής – Ψιλάφι – Κουστογέρακο» και Τόπο Κοινοτικής Σημασίας με κωδικό GR4340008: «Λευκά Όρη και Παράκτια Ζώνη» του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000
(επισυνάπτεται σχετικός χάρτης με τη θέση του αιολικού πάρκου και τις γειτονικές
Ζώνες Ειδικής Προστασίας).

Επομένως η γειτονική στον ορεινό όγκο Αποπηγάδι περιοχή φωλεοποίησης των ειδών προτεραιότητας προστατεύεται αυστηρά από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας», ενώ τα προαναφερθέντα είδη προτεραιότητας προστατεύονται από την Οδηγία 2009/147/ΕΚ «περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών» για τα Άγρια Πουλιά (πρώην 79/409/ΕΟΚ), και μάλιστα με αυστηρότητα, καθώς ανήκουν στο Παράρτημα Ι αυτής. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία και διατήρηση των άγριων πουλιών και ιδιαίτερα των ειδών του Παραρτήματος Ι (1), εντός και εκτός των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (2). 

Επιπροσθέτως, όπως θα εξηγηθεί αναλυτικά παρακάτω, τα παραπάνω είδη, όντας αρπακτικά, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην εγκατάσταση και λειτουργία των αιολικών πάρκων, όπως έχει τεκμηριωθεί και στη μελέτη ...
«Προσδιορισμός και χαρτογράφηση των ορνιθολογικά ευαίσθητων στα αιολικά πάρκα περιοχών της Ελλάδας» της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Επομένως τα είδη αυτά εμπίπτουν στην περίπτωση του άρθρου 4 παράγραφος 1.β), και η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να εξασφαλίσει την επιβίωση των ειδών αυτών.

Η ορνιθολογική αξία του ορεινού όγκου Αποπηγάδι
Στο Αποπηγάδι παρατηρούνται σταθερά (κυρίως την περίοδο του χειμώνα όπου ο γειτονικός ορεινός όγκος των Λευκών Ορέων καλύπτεται από χιόνι), 1 ενήλικο και 2- 3 ανώριμα άτομα Γυπαετών, 25-50 άτομα Όρνιων, 1 ζευγάρι Χρυσαετών (που φωλιάζει στα δυτικά Λευκά Όρη) και ένα ζευγάρι Σπιζαετών (που φωλιάζει σε γειτονικό φαράγγι).
Η περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική σε εθνικό και βαλκανικό επίπεδο, καθώς τα άτομα των Γυπαετών αποτελούν το 13% του πληθυσμού των Βαλκανίων, ο αριθμός των Όρνιων αποτελεί το 25-65% του πληθυσμού του νομού Χανίων, ενώ ο πληθυσμός Όρνιων της Κρήτης είναι ο μοναδικός απομένων υγιής πληθυσμός στην Ελλάδας. Επιπλέον στην περιοχή παρατηρούνται τακτικά ορισμένα
είδη μεγάλων αρπακτικών όπως ο Θαλασσαετός (Haliaeetus albicilla), ο Ψαραετός (Pandion haliaetus) και ο Ασπροπάρης (Neophron percnopterus), αφού ο άξονας του ορεινού όγκου βρίσκεται κατά μήκος του μεταναστευτικού διαδρόμου των πουλιών από την Αφρική προς την Ευρώπη, δηλαδή οι νότιες ακτές των Λευκών Ορέων – Αποπηγάδι – χερσονήσου Ροδοπού – Αντικυθήρων - Λακωνία κ.λ.π.
Τα παραπάνω είδη είναι σημαντικά σε εθνική κλίμακα αφού τα μεγέθη των πληθυσμών τους είναι
μικρά και η κατάσταση διατήρησης τους στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη δεν είναι ευνοϊκή. Ο Γυπαετός, το Όρνιο, ο Χρυσαετός και ο Θαλασσαετός κατατάσσονται στην κατηγορία «Κρισίμως Κινδυνεύοντα» σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, ενώ ο Ασπροπάρης είναι παγκοσμίως απειλούμενο είδος σύμφωνα με τα κριτήρια της IUCN.

Άλλα είδη πτηνών
Από τα υπόλοιπα είδη πουλιών της περιοχής Αποπηγάδι αξίζει να αναφερθούν τα ακόλουθα που είναι είδη του Παραρτήματος Ι της οδηγίας 79/409: Αναπαραγόμενα είδη είναι το Γιδοβύζι (Caprimulgus europaeus) η Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea) και το Βλαχοτσίχλονο (Emberiza hortulana), ενώ το χειμώνα τρέφεται στην περιοχή η Κοκκινοκαλιακούδα (Pyrrhocorax pyrrhocorax). Σε λίγα σημεία στις κορυφές συχνάζουν επίσης η Μικρογαλιάντρα (Calandrella brachydactyla) και η Ωχροκελάδα (Anthus campestris), αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί το φώλιασμα. Τοπικά στα νότια
της οροσειράς ίσως φωλιάζει και ο Αιγαιοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli). Η Κοκκινοκαλιακούδα χαρακτηρίζεται ως είδος «Κινδυνεύον», ο δε Αιγαιοτσιροβάκος ως «Σχεδόν Απειλούμενο» από το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας.
Και τα εφτά είδη είναι εδαφόβια, εξαρτώμενα σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση της βλάστησης. Το Γιδοβύζι φωλιάζει σε δασικές περιοχές αλλά και σε φρυγανότοπους με διάσπαρτους θάμνους και τρέφεται στις ανοιχτές εκτάσεις τη νύχτα. Η Κοκκινοκαλιακούδα φωλιάζει στα Λευκά όρη και τρέφεται ομαδικά στο έδαφος, συχνά ακολουθώντας τα κοπάδια των αιγοπροβάτων. Η αλλαγή χρήσης μεγάλης έκτασης του βουνού σε σημεία πολύ σημαντικά για αυτά τα δύο είδη είναι πολύ πιθανό να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στους πληθυσμούς τους. Τα υπόλοιπα προαναφερθέντα είδη έχουν μικρότερους πληθυσμούς στην Κρήτη και ειδικά για το Βλαχοτσίχλονο η περιοχή είναι από τους σημαντικότερους βιότοπους αναπαραγωγής του στην Κρήτη και στην Ελλάδα.
Η τυχόν τοποθέτηση ανεμογεννητριών στην περιοχή με την αναμενόμενη καταστροφή της φρυγανικής βλάστησης θα προκαλέσει αλλοίωση των ενδιαιτημάτων τους, όπως έχει συμβεί με την περίπτωση του Βλαχοτσίχλονου στην περιοχή του αιολικού πάρκου του Αγίου Κυρίλλου στα δυτικά Αστερούσια και σε αντίστοιχο πάρκο στην Αγία Βαρβάρα.
Επίσης στην περιοχή αναπαράγονται και άλλα σημαντικά σε τοπικό επίπεδο είδη πουλιών όπως τα ακόλουθα: Ασπροκωλίνα (Oenanthe hispanica), Μελωδοτσιροβάκος (Sylvia crassirostris), Μυγοχάφτης (Muscicapa striata), Κοκκινοκεφαλάς (Lanius senator), Κίσσα (Garrulus glandarius cretorum), Σκαρθάκι (Serinus serinus), Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus). Είναι λοιπόν εμφανής η μεγάλη ορνιθολογική αξία της περιοχής όπου έχει χωροθετηθεί το αιολικό πάρκο.

Επιπτώσεις του σχεδιαζόμενου ΑΣΠΗΕ
H κατασκευή ενός ΑΣΠΗΕ στη περιοχή θα έχει ως αποτέλεσμα:
α) την συρρίκνωση του βιοτόπου τροφοληψίας των ειδών της πανίδας και μακροπρόθεσμα αλλαγές στις χρήσεις γης με ότι αυτό συνεπάγεται για την κτηνοτροφία και τα πτωματοφάγα αρπακτικά (γύπες),
β) την καταστροφή του βιοτόπου και της φυσικής βλάστησης λόγω των εκτεταμένων γηπέδων αλλά κυρίως λόγω του οδικού δικτύου προσπέλασης, αφού απαιτούνται δρόμοι φάρδους 6-12m για την μεταφορά των ανεμογεννητριών (60-70 τόνων έκαστη),
γ) την ενόχληση και εκτόπιση των πουλιών (“barrier effect”) από τους διαδρόμους πτήσης τους και δ) την άμεση θανάτωση των πουλιών λόγω πρόσκρουσης στις πτερωτές των ανεμογεννητριών.
Επομένως θεωρούμε πως θα πρέπει να προηγηθεί η εκπόνηση Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για την εγκατάσταση και λειτουργία του σχεδιαζόμενου ΑΣΠΗΕ έτσι ώστε να εκτιμηθεί δεόντως η οικολογική αξία της περιοχής αλλά κυρίως η ενδεχόμενη υποβάθμιση των γειτονικών περιοχών που ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000. Όπως προαναφέρθηκε, η Οδηγία 2009/147/ΕΚ (πρώην 79/409/ΕΟΚ) για τα άγρια πουλιά αναφέρει ρητά ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν μέτρα για την
ορνιθοπανίδα σε όλη την ζώνη εξάπλωσης. δηλαδή και εκτός των περιοχών του δικτύου NATURA 2000. Οι αρνητικές επιπτώσεις στα είδη του Παραρτήματος Ι θα πρέπει να αποτραπούν, σύμφωνα με την “αρχή της πρόληψης” που διέπει το ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό δίκαιο. Κρίνουμε λοιπόν πως θα πρέπει να εξεταστεί εκ νέου η μηδενική λύση για το έργο αυτό στη συγκεκριμένη θέση. Η χωροθέτηση, η διάταξη και η απόσταση των ανεμογεννητριών από σημαντικές θέσεις για τα πουλιά
(για παράδειγμα όχι πάνω από την ισοϋψή των 600m, όχι κατά μήκος διάσελων, όχι σε απόσταση μικρότερη από 5 km από φωλιές και αποικίες αρπακτικών) είναι απαραίτητο να γίνει ορθά, ώστε να προληφθούν ή να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις του ΑΣΠΗΕ στην ορνιθοπανίδα και να αποφευχθεί η οικολογική υποβάθμιση των γειτονικών περιοχών του δικτύου NATURA 2000 .

(1) Άρθρο 4, Οδηγία 2009/146/ΕΚ: «1. Για τα είδη που αναφέρονται στο παράρτημα I προβλέπονται μέτρα ειδικής διατηρήσεως, που αφορούν τον οικότοπό τους, για να εξασφαλισθεί η επιβίωση και η αναπαραγωγή των ειδών αυτών στη ζώνη εξαπλώσεώς τους.
Για τον σκοπό αυτό λαμβάνονται υπόψη: α) τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση· β) τα είδη που είναι ευπαθή σε ορισμένες μεταβολές των οικοτόπων τους· γ) τα είδη που θεωρούνται σπάνια διότι οι πληθυσμοί τους είναι μικροί ή η τοπική τους εξάπλωση περιορισμένη·»
(2) Άρθρο 3, Οδηγία 2009/146/ΕΚ: «1. Λαμβάνοντας υπόψη τις κατά το άρθρο 2 απαιτήσεις, τα κράτη μέλη λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα με σκοπό να διαφυλαχθεί, διατηρηθεί ή αποκατασταθεί για όλα τα αναφερόμενα στο άρθρο 1 είδη πτηνών επαρκής ποικιλία και επιφάνεια οικοτόπων. 2. Η διαφύλαξη, η συντήρηση και η αποκατάσταση των βιοτόπων και των οικοτόπων
περιλαμβάνουν προπάντων τα ακόλουθα μέτρα: [...] β) συντήρηση και διευθέτηση σύμφωνα με τις οικολογικές απαιτήσεις των οικοτόπων που βρίσκονται στο εσωτερικό και στο εξωτερικό των ζωνών προστασίας·»

2. Η απάντηση στο υπόμνημα της ΕΟΕ για το Αποπηγάδι

(η μελέτη του Δασολόγου Μελετητή, Γιάννη Αρνέλλου)

Εισαγωγή

Το έργο της Αιολικής Μουσούρων Α.Ε. που περιλαμβάνει τρεις (3) ανεμογεννήτριες, οικίσκο ελέγχου, οδό προσέγγισης και δίκτυο διασύνδεσης, ξεκίνησε να εξετάζεται από τις αρχές του 2001. Οι διαδικασίες αδειοδότησης ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 2008 και ξεκίνησαν οι απαραίτητες εργασίες.
Μετά από δύο μήνες περίπου που τα συνεργία εργαζόταν για την διάνοιξη της απαραίτητης οδού ξεκίνησαν κάποιοι κάτοικοι τις περιοχής να αντιδρούν στην εγκατάσταση του πάρκου.
Στην παρούσα χρονική στιγμή έχει κατατεθεί αίτηση αναστολής εργασιών στο ΣΤΕ που ένα από τα επιχειρήματα αφορά και την Ορνιθολογική ευαισθησία του χώρου και τον ισχυρισμό ότι αυτή δεν εξετάστηκε και δεν αντιμετωπίστηκε επαρκώς.
Το παρόν υπόμνημα εξετάζει αυτούς ακριβώς τους ισχυρισμούς.

Ανάλυση
Στο κύριο σώμα αυτής της έκθεσης θα παρατεθούν επιχειρήματα που η ανάλυση τους θα περιγράφεται στο παράρτημα. Αυτή η επιλογή έγινε για να είναι δυνατή η εύκολη και κατανοητή παρουσίαση τους.

Στο Υπόμνημα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (ΕΟΕ) για το αιολικό πάρκο στον ορεινό όγκο Αποπηγάδι, γίνεται προσπάθεια να :
1. να αναδειχθεί ότι η περιοχή εγκατάστασης του έργου είναι ευαίσθητη ορνιθολογικά .
2. ότι είναι απαραίτητο να εξεταστεί από την αρχή όλη η αδειοδότηση και μάλιστα προτείνει να εξεταστεί και η μηδενική λύση.
Που στηρίζει τα παραπάνω:
1. Στην περιγραφή του χώρου (Χωροθέτηση) σαν «ορεινό όγκο Αποπηγάδι» Μάλιστα ενώ ξεκινάει αναφέροντας «περιοχή Άγιου Ζήνα» και σε παρένθεση μέσα το: ‘’Ορεινός όγκος Αποπηγάδι’’, στο τέλος γίνεται αναφορά σε ‘’περιοχή Αποπηγάδι’’.
2. Γίνεται αναφορά σε εγγύτητα περιοχών που ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000 και ειδικότερη σε ζώνες ΖΕΠ που αφορούν τα πουλιά.
3. Αναφέρει είδη πουλιών που τα κατατάσσει ανάλογα με την κατάσταση του παγκόσμιου και τοπικού πληθυσμού τους και τα συνδέει με τον χώρο.
4. Γίνεται αναφορά σε διαδρόμους μετανάστευσης που θεωρεί ότι το συγκεκριμένο έργο τους αποκόπτει.
5. γίνεται αναφορά στο μέγεθος του έργου που συνδέονται με τις επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα. Χρησιμοποιεί όρους όπως το: “barrier effect” και το: “αρχή της πρόληψης” και κάνει αναφορά
σε κριτήρια : (για παράδειγμα όχι πάνω από την ισοϋψή των 600m, όχι κατά μήκος διάσελων, όχι σε απόσταση μικρότερη από 5 km από φωλιές και αποικίες αρπακτικών).

Όλα τα παραπάνω επιχειρήματα εμπεριέχουν τέτοιο βαθμό ασάφειας που τα ακυρώνουν.

Πρώτον η περιγραφή της περιοχής. 
Το Αποπηγάδι αποτελεί μία θέση με πηγή που βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1200 μέτρων
και ‘κοιτάει’ το οροπέδιο Σέμπρωνα από την δυτική νοτιοδυτική του πλευρά. Η κορυφή Άγιος Ζήνας βρίσκεται νότια από την κορυφή πάνω από την Θέση Αποπηγάδι περίπου δύο χλμ και έχει υψόμετρο περίπου 100 μ περισσότερο από την κορυφή που βρίσκεται πάνω από την θέση Αποπηγάδι. Αυτή η
διαφοροποίηση στην περιγραφή της περιοχής έχει μεγάλη σημασία στα ορνιθολογικά δεδομένα της περιοχής εξέτασης. (θα αναλυθούν παρακάτω)

Δεύτερον: η εγγύτητα της περιοχής με προστατευόμενες περιοχές. 
Η εγγύτητα εκ των πραγμάτων αποτελεί ένα σχετικό όρο. Είναι απαραίτητο να οριστεί τι εννοούμε και με βάση ποια κριτήρια θα ορίσουμε την εγγύτητα. Είναι σαφές ότι αν συνέτρεχαν όλοι οι λόγοι που όρισαν τις προστατευόμενες περιοχές ως τέτοιες, τότε θα είχαν συμπεριληφθεί και οι εξεταζόμενες στις προστατευόμενες περιοχές ή ορθότερα στις ειδικά διαχειριζόμενες περιοχές. Το
ότι μία περιοχή βρίσκεται κοντά σε προστατευόμενες περιοχές αποτελεί σαφώς και ένδειξη περιβαλλοντικής ευαισθησίας αλλά επίσης σαφώς σημαίνει ότι η περιοχή δεν πληροί τα κριτήρια ένταξης στην προστατευόμενη περιοχή.

Σημειώνεται εδώ ότι η ΕΟΕ έχει προχωρήσει στην σύνταξη εθνικού καταλόγου ΙΒΑ (Important Birds Areas) που δεν συμπεριλαμβάνουν την συγκεκριμένη περιοχή, άρα η περιοχή εξέτασης δεν πληροί τα κριτήρια ένταξης σε περιοχή ΙΒΑ με βάση τα κριτήρια της ΕΟΕ. Τα μόνα που έχουν επιστημονική αξία είναι τα επιχειρήματα περιοχής τροφοληψίας,. Ζωτικού χώρου και διαδρόμων
μετανάστευσης που τα εξετάζουμε παρακάτω.

Τρίτο: Τα είδη πουλιών και η χρήση του χώρου. 
Θα τα εξετάσουμε ξεχωριστά.
1. Γυπαετός .

Αναφέρονται στο υπόμνημα ένα άτομο ενήλικο και 2‐3 άτομα ανώριμα. Το ενήλικο άτομο (που σημειωτέον είναι μάλλον δύο ενήλικα άτομα) έχει σαν επικράτεια σχεδόν όλα τα Λευκά όρη και η περιοχή εξέτασης (Άγιος Ζήνας) αποτελεί τα δυτικά όρια της επικράτειας του, η οποία είναι πάνω από 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα και από αυτά ποσοστό άνω του 80% βρίσκεται εντός προστατευόμενων περιοχών. Επιπλέον η
θέση εγκατάστασης του πάρκου βρίσκεται έξω από τα όρια της επικράτειας του. 

Στο συγκεκριμένο επιχείρημα υπεισέρχεται το θέμα της ασάφειας περιγραφής του χώρου και για τον λόγο αυτό υποστηρίζεται ότι το πάρκο βρίσκεται εντός της περιοχής τροφοληψίας του Γυπαετού. Στο υπόμνημα της ΕΟΕ αναφέρεται επίσης, ότι όταν υπάρχει χιόνι στους όγκους των Λευκών Ορέων τότε μόνο στην περιοχή εξέτασης μπορεί να βρει καθαρές από χιόνι εκτάσεις για να τραφεί. Όμως αυτό δεν ισχύει. Οι περιοχές που καλύπτονται από χιόνι αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής
επικράτειας (η συγκεκριμένη επικράτεια περιλαμβάνει περίπου 13 χλμ ακτογραμμών) και μάλιστα περίπου η μισή έκταση που καλύπτει βρίσκεται κάτω από το υψόμετρο των 1000 μέτρων με το μεγαλύτερο ποσοστό της να έχει νότιες εκθέσεις με αποτέλεσμα να μην τίθεται θέμα συσσώρευσης χιονιού λόγο έντονης ηλιοφάνειας. Τα ανώριμα άτομα δεν έχουν επικράτειες και κινούνται σε ολόκληρη την χερσαία έκταση (δεν διασχίζουν
θάλασσα) από την ηλικία που θα εγκαταλειφτούν από τους γονείς τους (1ο ή 2ο έτος της ηλικίας τους) μέχρι την ωρίμανση τους 6ο ή 7ο έτος της ηλικίας τους. Έχει όμως καταγραφεί ότι κινούνται καθημερινά σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, πχ από το δυτικό άκρο της Κρήτης στο ανατολικό σε δύο μέρες.
Με δεδομένο ότι η περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου βρίσκεται στα βόρεια όρια και έξω από την επικράτεια που εξετάζουμε βάση των παραπάνω, πόσο σημαντική μπορεί να είναι η περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου για την τροφοληψία του γυπαετού; Σημειώνεται επίσης ότι ο συντάκτης της παρούσας κατά το διάστημα που εργαζόταν στο πρόγραμμα LIFE για τον γυπαετό ενώ είχε καταγράψει αρκετές
παρατηρήσεις γυπαετού στην περιοχή του ΄’Αγιου Ζήνα΄΄ είχε αναρωτηθεί για το γεγονός ότι δεν είχε παρατηρήσει ποτέ γυπαετό στην κορυφή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου. Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι η εγκατάσταση του πάρκου δεν γίνεται σε περιοχή σημαντική για τον Γυπαετό.

2. Τα όρνια – γύπες.

Όπως και παραπάνω η ασάφεια στην περιγραφή του χώρου μπερδεύει την θέση εγκατάστασης του αιολικού πάρκου με την περιοχή του ‘’Αγιου Ζήνα’’. Τα όρνια για τις μετακινήσεις τους απαιτούν να υπάρχουν ανοδικά ρεύματα αέρα. Αυτά δημιουργούνται σε νότιες και δυτικές πλευρές των ορεινών όγκων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ότι ενώ
συναντιούνται πολύ συχνά νότια της κορυφής του Άγιου Ζήνα να αποφεύγουν συστηματικά να περάσουν βορειότερα, δηλαδή να προσεγγίσουν την θέση εγκατάστασης του αιολικού πάρκου. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα φανερό (η αποφυγή να περάσουν από την περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου) από το γεγονός ότι στα 9 περίπου χιλ. βορειοδυτικά του πάρκου και συγκεκριμένα εντός του Μεσαυλιανού φαραγγιού υπάρχουν φωλιές από όρνια που συχνά πηγαίνουν στα Λευκά όρη για να βρουν τροφή
δεν επιλέγουν να κινηθούν κατευθείαν προς τα δυτικά (αν το έκαναν θα περνούσαν πάνω από την θέση εγκατάστασης του αιολικού πάρκου) αλλά κινούνται νότια και μετά στρίβουν προς τα ανατολικά περνώντας νότια της κορυφής ‘Άγιος Ζήνας’ και συνεχίζουν προς τα ανατολικά στα Λευκά όρη και την ίδια πορεία ακολουθούν επιστρέφοντας στις φωλιές τους. Προσεγγίζουν την περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου μόνο αν εντοπίσουν νεκρά ζώα, αλλά αυτό αποτελεί κάτι που οι διαδικασίες λειτουργίας του πάρκου μπορούν να αντιμετωπίσουν με την απομάκρυνση των νεκρών ζώων από την περιοχή του πάρκου. Είναι όρος που αναφέρεται στους όρους
περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

3. Θαλασσαετός (Haliaeetus albicilla), ο Ψαραετός (Pandion haliaetus) και Ασπροπάρης (Neophron percnopterus) και τα τρία είδη είναι σπάνια και ιδιαίτερα στην Κρήτη οι παρατηρήσεις είναι ελάχιστες. Όμως το να συνδέουμε τα είδη αυτά με την θέση εγκατάστασης του αιολικού πάρκου
είναι παράλογο.

Ο θαλασσαετός είναι ένα είδος που μετακινείται συνεχώς σε τεράστιες εκτάσεις. Αξίζει να αναφερθεί ότι πιθανολογείται ότι τα άτομα που εμφανίζονται στην Κρήτη έχουν σαν κεντρικό χώρο δράσης τα νότια παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τις ακτές της Κύπρου. Τα άλλα δύο είδη είναι μεταναστευτικά αλλά από πουθενά δεν προκύπτει ότι κινδυνεύουν από την εγκατάσταση του συγκεκριμένου αιολικού πάρκου. Η λογική που
περιγράφεται στο υπόμνημα της ΕΟΕ για την γραμμή μετανάστευσης δεν τεκμηριώνεται με στοιχεία. Αν υπήρχε τεκμηρίωση θα είχε συμπεριληφθεί στο υπόμνημα που κατέθεσε η ΕΟΕ στο ΥΠΕΚΑ τον Φεβρουάριο του 2010 αφού το κριτήριο για τις γραμμές μετανάστευσης υπήρχε στα κριτήρια αποκλεισμού περιοχών για χωροθέτηση αιολικών πάρκων. Για τον Ασπροπάρη παρότι υπάρχουν ελάχιστες αναφορές για εμφάνιση του στην Κρήτη (περίπου μία ανά έτος την τελευταία δεκαετία για όλη την Κρήτη)
υπάρχουν μόνο ενδείξεις ότι το κύριο μέρος του πληθυσμού του, περνάει από την Κρήτη. Αυτές οι ενδείξεις προέρχονται από το γεγονός ότι τον χειμώνα βρίσκονται στην βόρεια Αφρική και το καλοκαίρι στην Ευρώπη όπου αναπαράγονται, άρα αφού δεν συγκεντρώνονται κάπου (όπως οι πελαργοί στα Δαρδανέλια), άρα περνάνε πάνω από την Κρήτη. Αυτό σαν συμπέρασμα είναι λογικό αλλά το ότι περνάνε πάνω από την Κρήτη και δεν κατεβαίνουν να τραφούν είναι και αυτό λογικό αφού αν κατέβαιναν ή ακόμα αν χαμήλωναν θα υπήρχαν πολλές παρατηρήσεις. Αν όμως περνάνε σε ύψος
τέτοιο που δεν γίνονται αντιληπτοί τότε σαφώς δεν κινδυνεύουν από την
εγκατάσταση του αιολικού πάρκου. 

Οι ψαραετοί αποτελούν ένα πολύ σπάνιο μεταναστευτικό είδος που και για αυτό αναφέρονται σχετικά λίγες αναφορές, Όμως αυτές είναι διάσπαρτες σε όλη την Κρήτη. Ειδικά για τον Νομό Χανίων οι περισσότερες αφορούν την περιοχή Ακρωτηρίου. Από αυτό και μόνο το γεγονός προκύπτει ότι το επιχείρημα της γραμμής μετανάστευσης Λακωνία Κύθηρα Αντικύθηρα Χερσόνησος Ροδωπού Αποπηγάδι δεν τεκμηριώνεται. Ιδιαίτερα για το θέμα της μετανάστευσης θα αναφερθούμε παρακάτω.

4. Χρυσαετός ‐ Σπιζαετός.

Πρώτη παρατήρηση αφορά το γεγονός ότι όπου συναντιούνται τα δύο είδη ο Σπιζαετός καταλαμβάνει τα χαμηλότερα υψόμετρα, περίπου 600 με 700 μέτρα και ο Χρυσαετός τα υψηλότερα. Αφού το πάρκο λοιπόν βρίσκεται στα 1200 μέτρα και υπάρχουν και τα δύο είδη δεν αναμένεται να υπάρχει Σπιζαετός στην θέση εγκατάστασης του αιολικού
πάρκου. Το ότι αναφέρεται ο Σπιζαετός στο υπόμνημα της ΕΟΕ αφορά την
ασάφεια της περιγραφής του χώρου και το ότι τα στοιχεία αφορούν πολύ
μεγαλύτερη ‐ ευρύτερη περιοχή. Για τον Χρυσαετό γνωρίζουμε ότι
εμφανίζεται νοτιότερα της περιοχής εγκατάστασης αλλά οι εμφανίσεις στην
περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου είναι πολύ σπάνιες και αφορά
κυρίως ανώριμα άτομα. Ο λόγος είναι ότι ο Χρυσαετός επειδή τρέφεται
κυνηγώντας εκτρεφόμενα κτηνοτροφικά ζώα έχει κυνηγηθεί πολύ από τους
ανθρώπους και όπου βλέπει χωριά δρόμους κλπ αποφεύγει να πηγαίνει. Η
περιοχή που εξετάζουμε (η ευρύτερη ) αποτελεί το ανατολικό –
βορειοανατολικό όριο επικράτειας Χρυσαετού και όταν βρίσκεται στην
περιοχή εντοπίζεται νοτιότερα και δυτικά της κορυφής Άγιου Ζήνα . Από την
περιοχή εγκατάστασης του πάρκου υπάρχει οπτική επαφή με τον οικισμό
Παλαιών Ρουμάτων τον οικισμό Σέμπρωνα και τον οικισμό Σπίνα. Επίσης σε
αυτή την περιοχή υπάρχουν αρκετές κτηνοτροφικές μονάδες με ενεργούς
κτηνοτρόφους που εκ’ των πραγμάτων αποφεύγει ο Χρυσαετός άρα η
περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου δεν θα μειώσει τον ζωτικό
χώρο της επικρατείας του Χρυσαετού γιατί και χωρίς το πάρκο αποτελεί μία
περιοχή που την αποφεύγει.

5. Όλα τα υπόλοιπα είδη που αναφέρονται στο υπόμνημα.

Αν ζητούσαμε να αναφερθούν οι εξαπλώσεις των συγκεκριμένων ειδών καθώς και οι πιέσεις που δέχονται και να υπάρξει μία πλήρης ανάλυση των κινδύνων που
δέχονται θα βλέπαμε ότι σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπάρχουν επαρκή
δεδομένα πεδίου και σε άλλες οι πιέσεις αφορούν τις συνήθεις πρακτικές
των ανθρώπων της υπαίθρου και ότι το αιολικό πάρκο αν θα επηρεάσει θα
επηρεάσει κατ’ ελάχιστο τους πληθυσμούς. Πχ η αναφορά στο Γιδοβύζι
(Caprimulgus europaeus). Το Γιδοβύζι τρέφεται με έντομα που συλλαμβάνει
πετώντας. Αν έχει αέρα που αναγκάζει σε κίνηση τις ανεμογεννήτριες τότε
τα έντομα δεν μπορούν να πετάξουν ή αν πετάνε δεν πετάνε ψηλά αλλά πολύ
κοντά στο έδαφος άρα εκ των πραγμάτων δεν κινδυνεύει από πρόσκρουση
στις ανεμογεννήτριες το γιδοβύζι.

Τέταρτον : Η αναφορά στους μεταναστευτικούς διαδρόμους. 
Όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως δηλαδή το ποιους μεταναστευτικούς διαδρόμους ακολουθούν τα διάφορα μεταναστευτικά είδη ορνιθοπανίδας δεν είναι πλήρως γνωστό και αποτελεί θέμα που ερευνάται. Σε περιπτώσεις ειδών που συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες θέσεις έχουν γίνει μελέτες και ειδικά ο Ορνιθολογικός Σταθμός στα Αντικύθηρα έχει προσφέρει ιδιαίτερης
σπουδαιότητας στοιχεία.
Όμως το επιχείρημα ότι επιλέγεται η πορεία Λακωνία – Κύθηρα – Αντικύθηρα – Χερσόνησος Ροδοπού Αποπηγάδι είναι εντελώς αυθαίρετο. Κατ’ αρχήν μεταξύ Κρήτης και Αντικυθήρων η συντομότερη διαδρομή είναι αυτή μεταξύ Αντικυθήρων και χερσονήσου Γραμβούσας και
μάλιστα είναι κατά 20% περίπου μικρότερη από αυτήν μεταξύ Αντικυθήρων και χερσονήσου Ροδοπού. Ως εκ’ τούτου θα ήταν αναμενόμενο να παρουσιάζεται μεγαλύτερη (πυκνότερη εμφάνιση μεταναστευτικών) μετανάστευση στην χερσόνησο Γραμβούσας από αυτήν στην Χερσόνησο Ροδοπού.
Αυτό ισχύει για τις περισσότερες μέρες μετανάστευσης. Οι άνεμοι αρκετές φορές, όμως,
στέλνουν τα πουλιά στην χερσόνησο Ροδοπού. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι αρκετά μεγάλα πουλιά (αρπακτικά κυρίως) επιλέγουν την χερσόνησο Ροδοπού από την χερσόνησο Γραμβούσας και αυτό πιθανόν οφείλεται στο ότι στην χερσόνησο Ροδοπού συναντάτε μεγαλύτερη ποικιλία βιοτόπων με μεγαλύτερη διαθεσιμότητα τροφής.
Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε ότι η χερσόνησος Ροδοπού δέχεται το μεγαλύτερο μέρος της μετανάστευσης σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι αυτή συνεχίζει προς την εξεταζόμενη περιοχή του Αποπηγαδιού και μάλιστα οι ενδείξεις (περιστασιακά στοιχεία ) δηλώνουν ότι τα μεταναστευτικά είδη αποφεύγουν το Αποπηγάδι. Ο λόγος είναι ο ίδιος με αυτόν που περιγράψαμε στην αναφορά για τα Όρνια – Γύπες. Τα ρεύματα αέρα δεν είναι ανοδικά γεγονός που αναγκάζει τα πουλιά να καταναλώνουν ιδιαίτερα πολύ ενέργεια για να ακολουθήσουν την πορεία πάνω από το Αποπηγάδι και επιλέγουν πορεία δυτικότερα. Συχνά κατά την διάρκεια μετανάστευσης
υπάρχουν αναφορές για τραυματισμένα πουλιά (όπως πελαργοί που είναι πολύ σπάνιοι στην Κρήτη ή Γερανοί κλπ) σε μία νοητή γραμμή που ενώνει το μέσο του κόλπου Κισάμου με το νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης (περιοχή Ελαφονησίου) Αυτή η γραμμή ταιριάζει και με τις παρατηρήσεις που γίνονται
ακόμα δυτικότερα κατά μήκος της δυτικής ακτής της Κρήτης.
Το να αναφερόμαστε σε γραμμή μετανάστευσης που περνάει από το Αποπηγάδι είναι αυθαίρετο. Πουλιά που παρατηρούνται στις Νότιες πλαγιές του Άγιου Ζήνα δεν συνάγεται από πουθενά ότι έχουν περάσει από το Αποπηγάδι. Το πιθανότερο είναι ότι αφού έφτασαν στην νότια Κρήτη κινήθηκαν στην κατεύθυνση ανατολής δύσης. Αν υπήρχε τέτοια γραμμή μετανάστευσης θα έπρεπε να καταγράφεται και βόρεια δηλαδή στην κοιλάδα του ποταμού Ταυρωνίτη κάτι που δεν συμβαίνει. Οι μελέτες που αφορούν την μετανάστευση είναι ελλιπείς γενικά γιατί οι μέθοδοι διερεύνησης της απαιτούν ιδιαίτερες δαπανηρές μεθόδους οι οποίες μάλιστα απαιτούν να επαναλαμβάνονται για αρκετά έτη.

Πέμπτο: Η αναφορά στο μέγεθος του έργου σε σχέση με όρους όπως “barrier effect” ή την αρχή της πρόληψης.
Το έργο αφορά την εγκατάσταση τριών ανεμογεννητριών και ενός οικίσκου ελέγχου 700 τμ Χ3 + 100 τμ = 2200 τμ θα καταλάβει το πάρκο και έχουμε επιπλέον την έκταση που καταλαμβάνει ο δρόμος προσπέλασης ο οποίος όσο αφορά το μήκος νέας οδού είναι περίπου 5χλμ και αν
δεχτούμε ότι καταλαμβάνει 12 μέτρα πλάτος έχει συνολικό εμβαδό 60 στρ. Συνολικά δηλαδή 62 στρ που για λόγους διευκόλυνσης των υπολογισμών θα αναφερόμαστε παρακάτω σαν 100 στρ. Η έκταση που ορίζεται από την ισοϋψή των 600 μέτρων και νότια της θέσης εγκατάστασης του αιολικού πάρκου έχει έκταση περίπου 55.000 στρέμματα.
Το να αναφερόμαστε στο ότι έργο που καταλαμβάνει 2,2 στρ εγκατάστασης με 5 χιλιόμετρα δρόμο (σύνολο έκτασης κατάληψης 100 στρέμματα) θα δημιουργήσει φαινόμενο “barrier effect” (δηλαδή φράγμα αποκλεισμού ) σε έκταση 55.000 στρεμμάτων και μάλιστα όταν το έργο βρίσκεται στα άκρα της περιοχής είναι τουλάχιστον αστείο.
Επίσης η αναφορά στην αρχή της πρόληψης είναι υπερβολική για τον απλούστατο λόγο ότι αν την εφαρμόσουμε απόλυτα δεν θα πρέπει να κάνουμε τίποτα απολύτως. Η αρχή της πρόληψης αφορά την εκτίμηση πιθανών κινδύνων εννοώντας ότι αν υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να συμβούν ακόμα και αν οι γνώσεις για τις διαδικασίες που θα τους επιφέρουν δεν είναι σαφώς γνωστοί και τεκμηριωμένοι ,
γιατί αν θεωρήσουμε ότι τίποτα δεν αποκλείει ένας θαλασσαετός που ταξίδεψε από την Κύπρο στην Κρήτη να πέσει πάνω στην ανεμογεννήτρια και να σκοτωθεί τότε θα πρέπει με βάση την ακραία ερμηνεία του όρου ‘’αρχή πρόληψης΄΄ να αφαιρέσουμε όλα τα αιολικά πάρκα από την Κρήτη και επιπλέον για να μην επιβαρύνουμε το κλίμα με εκπομπές CO2 να καταργήσουμε και κάθε χρήση ηλεκτρικού ρεύματος και μετακίνησης με αυτοκίνητα.

Εν κατακλείδι η επιχειρηματολογία και τα συμπεράσματα του υπομνήματος της ΕΟΕ στηρίχτηκαν σε καταγραφή της ορνιθοπανίδας και των τοπικών συνθηκών μιας
ευρύτερης περιοχής και αναγωγή τους σε μία πολύ μικρή θέση που δεν αντιπροσωπεύει
την ευρύτερη περιοχή. Ταυτόχρονα υπήρξε αναφορά όλων των πιθανών κινδύνων στον
μέγιστο βαθμό και μάλιστα με συνδυασμούς που είναι αδύνατον να παρατηρηθούν
στην πράξη.

Συζήτηση
Όπως φαίνεται από την εξέλιξη και χρονική διάρκεια, των μελετών που αφορούν το συγκεκριμένο έργο, αυτές έχουν διαρκέσει περίπου μία δεκαετία.
Σε αυτό το διάστημα, αρκετές διαδικασίες άλλαξαν και οι απαιτήσεις για το ποιες προδιαγραφές απαιτούνται να τηρούνται εξελίχτηκαν τόσο από πλευράς διαδικασιών αδειδότησης όσο και από την πλευρά της νομοθεσίας.
Η κάθε εταιρία που είχε σκοπό να δραστηριοποιηθεί στον τομέα των ΑΠΕ είχε δύο δυνατότητες.

Η πρώτη αφορούσε την όσο το δυνατόν επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης και εγκατάστασης με σαφές κέρδος την γρήγορη λειτουργία του έργου και φυσικό επακόλουθο την τυπική και όχι ουσιαστική αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (με ότι κινδύνους αυτό συνεπάγεται). 

Η δεύτερη αφορούσε την αργή και επίπονη προσαρμογή στις εξελίξεις που αφορούσαν τόσο τις διαδικασίες αδειοδότησης όσο και τις εξελίξεις στο θέμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων ΑΠΕ και της ουσιαστικής και όχι τυπικής αντιμετώπισης τους. Το κέρδος από αυτή την επιλογή προκύπτει από το ότι ένα έργο αναμένεται να λειτουργεί καλλίτερα και ποιο αποδοτικά, λόγο καλλίτερου και αναλυτικότερου σχεδιασμού και αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την δυνατότητα της εταιρίας που επέλεξε αυτήν την στρατηγική προσέγγισης να εδραιώνει την θέση της στην αγορά βάση της αξιοπιστίας της και της εμπειρίας τόσο στο μέρος που αφορά την τεχνολογία όσο και στο μέρος που αφορά την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τα έργα ΑΠΕ.

Το υπό εξέταση έργο αποτελεί ένα έργο που σχεδιάστηκε με βάση την δεύτερη επιλογή.
Όταν ξεκίνησε ο σχεδιασμός του, έγινε συνειδητή και επίπονη προσπάθεια να εκτιμηθούν και να εντοπιστούν όλες οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου.
Παρότι δεν υπήρχε υποχρέωση σύνταξης ορνιθολογικής μελέτης η εταιρία είχε ζητήσει από τον μελετητή που συντάσσει την παρούσα να κάνει εκτίμηση για τις πιθανές επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα από το συγκεκριμένο έργο, ήδη από τα τέλη του 2002.
Τα συμπεράσματα που προέκυψαν έχουν ενσωματωθεί στον σχεδιασμό του έργου και έχουν εξεταστεί και συμπεριληφθεί στην ΜΠΕ αφού με τα τότε δεδομένα δεν προβλεπόταν ειδικό τεύχος – κεφάλαιο για τις επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα.

Η άσκηση κριτικής σε ένα υπόμνημα μίας ΜΚΟ της αξίας και του μεγέθους της ΕΟΕ είναι κάτι που ο συντάκτης της παρούσας δεν θα ήθελε να έχει βρεθεί στην θέση να το κάνει. Όμως όντας μέλος της συγκεκριμένης ΜΚΟ από το 1986 ‐ 87 και επιπλέον έχοντας ασχοληθεί για περίπου ένα έτος εντατικά με τα θέματα που αφορούν την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και την αντιμετώπιση τους από το κοινό εκτιμά ότι είναι απαραίτητο να προχωρήσει στην κριτική που ασκεί με την παρούσα. 

Οι λόγοι είναι πολλοί, όμως ο σημαντικότερος από όλους είναι ότι με βάση το καθολικά αποδεκτό αίτημα για προστασία της βιοποικιλότητας, ουσιαστικά, η ΕΟΕ, αρνείται την εγκατάσταση αιολικών πάρκων. Η άρνηση αυτή στηρίζεται κυρίως στο ότι έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν αιολικά
πάρκα που δεν σέβονται το περιβάλλον και έχουν γίνει αιτήσεις για πάρα πολλά άλλα, σε θέσεις, που αν κατασκευαστούν, είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσουν μεγάλη περιβαλλοντική υποβάθμιση. Υπάρχει λοιπόν η αίσθηση – πεποίθηση, ότι όλες οι ιδιωτικές εταιρίες που κατασκευάζουν αιολικά πάρκα λειτουργούν με ευκαιριακό τρόπο χωρίς να ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και για τον τόπο που εγκαθιστούν τα αιολικά πάρκα.

Κάθε συζήτηση και εξέταση μέτρων από την πλευρά τής, όποιας εταιρίας, θεωρείται εξ αρχής προσχηματική και με στόχο το πρόσκαιρο και γρήγορο κέρδος και έτσι δικαιολογείται, (κατά τους αντίθετους στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων), και η χρήση του όποιου μέσου, κατά το ‘’ο σκοπός αγιάζει τα μέσα’’, στην προσπάθεια να μην εγκατασταθούν αιολικά πάρκα. 

Αυτό όμως εκτός του ότι δημιουργεί (αναπαράγει) ένα περιβάλλον στο οποίο επιβραβεύονται οι εταιρίες που λειτουργούν ευκαιριακά, ενώ «τιμωρούνται» αυτές που λειτουργούν με σεβασμό στο περιβάλλον, μειώνει την αξιοπιστία των επιχειρημάτων που χρησιμοποιεί η ΕΟΕ και αργότερα αυτό θα κοστίσει και στην ίδια αλλά δυστυχώς και στο περιβάλλον.

Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο της Αιολικής Μουσούρων στο Στρογγυλό Κεφάλι έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
1. Είναι μικρό σε μέγεθος. Τρεις (3) ανεμογεννήτριες και ένας οικίσκος ελέγχου. Συνολική έκταση 2,2 στρ
2. Οι ανεμογεννήτριες είναι μεν μεγάλου μεγέθους αλλά όσο ποιο μεγάλες είναι τόσο ποιο αργά γυρίζουν με αποτέλεσμα η πιθανότητα σύγκρουσης ενός πτηνού με την ανεμογεννήτρια να είναι σημαντικά μικρότερη.
3. Η εγκατάσταση του γίνεται σε μία θέση που βρίσκεται κοντά σε οικισμούς και σε κύριες επαρχιακές οδούς και για τον λόγο αυτό είναι αντικειμενικό ότι εγκαθίσταται σε θέση που ήδη δέχεται πίεση από ανθρώπινες δραστηριότητες και δεν εγκαθίσταται σε περιοχή που η φύση είναι αδιατάρακτη.
Μάλιστα η συγκεκριμένη περιοχή εγκατάστασης παρουσιάζει έντονα σημάδια υπερβόσκησης και διάβρωση.
4. Από άποψη ορνιθοπανίδας βρίσκεται στο νότιο άκρο της βόρειας πλευράς της Κρήτης. Γενικά θεωρείται ότι η βόρεια Κρήτη έχοντας μεγαλύτερη ανάπτυξη και για λόγους ρευμάτων
αέρα με πολλές αναταραχές παρουσιάζει διαφορετική εικόνα ορνιθοπανίδας από ότι η νότια που θεωρείται λιγότερο ανεπτυγμένη με καλλίτερο φυσικό περιβάλλον και γενικά ποιο παραδοσιακό χαρακτήρα. Ο παραπάνω διαχωρισμός ‘’φαίνεται’’ και στην ορνιθοπανίδα με μεγαλύτερη παρουσία
ειδών και πληθυσμών αρπακτικών στην νότια Κρήτη από ότι στην βόρεια. Με βάση αυτόν τον καταμερισμό η χωροθέτηση του συγκεκριμένου αιολικού πάρκου είναι ιδανική. Επίσης ο χώρος εξετάστηκε εξονυχιστικά από την άποψη της τοπικής ορνιθοπανίδας και δεν εντοπίστηκε κάποιο είδος που θα δεχόταν πίεση από την εγκατάσταση του πάρκου.
5. Η θέση εγκατάστασης βρίσκεται στο κέντρο της περιοχής του νομού Χανίων που δεν έχει τεθεί σε κάποιο είδος προστασίας. Υπό αυτή την έννοια βρίσκεται όσο το δυνατόν ποιο μακριά από προστατευόμενες περιοχές.
6. Από τα τρία κριτήρια που αναφέρει στο τέλος το υπόμνημα πληροί τα δύο και δεν πληροί μόνο αυτό που αναφέρεται στην ισοϋψή των 600 μέτρων. Σημειώνουμε ότι αν τηρούνταν αυτό το κριτήριο οι ανεμογεννήτριες θα έπρεπε να τοποθετηθούν πολύ κοντά ή μέσα σε προστατευόμενη περιοχή.

Παράρτημα
Ζωτικός Χώρος

Η έννοια της πίεσης του ζωτικού χώρου ενός είδους περιλαμβάνει πάρα
πολλές παραμέτρους που στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι
γνωστές. Γενικά όμως μπορούμε να πούμε ότι όσο ο πληθυσμός ενός είδους
διατηρείται σε σχετικά σταθερά νούμερα και διατηρεί και ποιοτικά
χαρακτηριστικά όπως πχ κλάσεις ηλικιών και έκταση εξάπλωσης τότε μπορούμε
να πούμε ότι ο ζωτικός χώρος διατηρείται.
Τα αρπακτικά παρουσιάζουν ιδιαίτερες απαιτήσεις στην ποικιλία
ζωτικού χώρου γιατί συνήθως καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις για να τραφούν,
παρουσιάζουν ιδιαίτερες προσαρμογές στον τρόπο που κυνηγούν και στα είδη
από τα οποία τρέφονται και επίσης έχουν άλλες απαιτήσεις για τον χώρο
ξεκούρασης άλλες για τις θέσεις φωλιάσματος και άλλες για τις περιοχές που
κυνηγούν.
Όμως αυτό που ισχύει είναι ότι γενικά προσαρμόζονται σε αργές αλλαγές
ενώ αντίθετα υποφέρουν από απότομες αλλαγές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα
αποτελεί η Κρήτη που είναι γνωστό ότι το φυσικό της περιβάλλον είναι
ανθρωπογενές και όμως παρουσιάζει μεγάλη βιοποικιλότητα και μάλιστα
παρότι είναι νησί διατηρεί και μεγάλους αριθμούς μεγάλων αρπακτικών όπως οι
γύπες ο χρυσαετός ο γυπαετός κλπ.
Ειδικά για την μείωση ζωτικού χώρου από την εγκατάσταση ΑΠΕ έχουν
υπάρξει αναφορές που ουσιαστικά αναφέρονται σε δύο διαφορετικά
συστήματα – τρόπους ανάπτυξης των πάρκων.
Η πρώτη αφορά παλαιάς τεχνολογίας ανεμογεννήτριες σε πολλές σειρές
και σε μεγάλο πλήθος που καταλάμβαναν εκατοντάδες στρέμματα συνεχούς
έκτασης. Αυτές παρατηρήθηκε ότι μείωναν και την βλάστηση των χόρτων στην
έκταση που καταλάμβαναν και φυσικά επιδρούσαν και στην πανίδα της
περιοχής. Τέτοια πάρκα δεν υπάρχει περίπτωση να γίνουν στην Ελλάδα. Οι
αναφορές αφορούν πάρκα σε ερημικές εκτάσεις στις ΗΠΑ.
Η δεύτερη αφορά πάρκα σε ορεινές θέσεις που όμως έχουν μεγάλο μήκος
και ταυτόχρονα χώριζαν βιότοπους στα δύο. Αυτά τα πάρκα παρατηρήθηκε ότι
περιόριζαν μεγάλα αρπακτικά σε μία μεριά του πάρκου.
Στην περίπτωση όμως που εξετάζουμε έχουμε τρεις (3) ανεμογεννήτριες
σε μία θέση που βρίσκεται στα όρια του βιότοπου και δεν υπάρχουν βόρεια του
έργου επικράτειες αρπακτικών άρα δεν αναμένουμε καμία μείωση ζωτικού
χώρου.
Έχει όμως αναφερθεί και το ότι μετά από πολύχρονη παρουσία αιολικών
πάρκων να υπάρχει προσαρμογή της πανίδας στα αιολικά πάρκα. Αυτό σημαίνει
ότι ενώ στα πρώτα έτη υπάρχει αναστάτωση του βιότοπου γύρω από ένα πάρκο
μετά υπάρχει προσαρμογή της πανίδας στην ύπαρξη του πάρκου και οι
αρνητικές επιδράσεις μειώνονται σε μεγάλο βαθμό. Όλες οι παραπάνω
αναφορές αφορούν μεγάλα πάρκα και όχι μικρά σαν αυτό που εξετάζουμε.
Είναι σαφές ότι η όποια ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει το
περιβάλλον αλλά βρισκόμαστε σε ένα σημείο που χαρακτηρίζεται κρίσιμο. Από
την μία η επερχόμενη κλιματική αλλαγή και από την άλλη η διασπορά ΑΠΕ. Τα
περιβαλλοντικά κέρδη από τις ΑΠΕ μπορεί πραγματικά να είναι μικρά αν δεν
χωροθετηθούν σωστά. Αλλά η ζημιά από την κλιματική αλλαγή θα είναι
ιδιαίτερα ποιο μεγάλη ειδικά σε περιοχές μικρές όπως η Κρήτη και τα νησιά.
Αυτό που θα συμβεί με την κλιματική αλλαγή είναι ότι θα υπάρξει μετατόπιση
του μικροκλίματος πχ αύξηση της θερμοκρασίας ‐ τα αντίστοιχα μικροκλίματα
θα μετακινηθούν βόρεια και προς τα πάνω σε πλαγιές. Σε μικρά μέρη όμως δεν
θα υπάρχει χώρος να μετακινηθούν.
Είναι απαραίτητο λοιπόν να κρίνουμε και να αποφασίσουμε. Η επιλογή
αφορά το ισοζύγιο θετικών και αρνητικών της κάθε επιλογής. Στην
συγκεκριμένη περίπτωση που εξετάζουμε τώρα το να δηλώνουμε άκριτα για
κίνδυνο μείωσης ζωτικού χώρου είναι απαράδεκτο και επικίνδυνο.
Απαράδεκτο γιατί υποβαθμίζουμε την επιστήμη, τους φυσικούς μας πόρους και
το μέλλον μας στερώντας την δυνατότητα στις μελλοντικές γενιές να
αποκτήσουν την απαραίτητη εμπειρία που θα προέλθει από την χρήση και
εγκατάσταση ΑΠΕ. Επικίνδυνο γιατί από την μία δεν αντιμετωπίζουμε την
επερχόμενη κλιματική αλλαγή και από την άλλη απαξιώνουμε τα επιστημονικά
εργαλεία που χρειαζόμαστε για να μπορέσουμε να επιλέξουμε ορθολογικά.
Στον χάρτη που ακολουθεί έχουν αποτυπωθεί οι χρήσεις γης κατά corine
ομαδοποιημένες. Με κίτρινο οι χρήσεις αστικού χαρακτήρα με ροζ οι χρήσεις
γεωργικού χαρακτήρα και με πράσινο οι χρήσεις φυσικής βλάστησης

Επιπλέον έχουν τοποθετηθεί οι κύριοι οδοί και οι οικισμοί .





Προστατευόμενες περιοχές και θέση εγκατάστασης

Η ισοϋψής των 600 μέτρων

Οι διαδρομές που ακολουθούν τα όρνια από τον χώρο φωλιάσματος (κίτρινο ) Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους (ματζέντα)

Ενδεικτικές γραμμές μετανάστευσης